Azərbaycanda müəssisələrin qeydiyyatı: hüquqi çərçivə və qeydiyyat prosesi

Ümumi

Azərbaycanda sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi istiqamətində görülən tədbirlər nəticəsində müəssisələrin qeydiyyatı prosesi sadələşdirilmiş və rəqəmsallaşdırılmışdır. Yeni biznes qurmaq istəyən fiziki və hüquqi şəxslər üçün hüquqi şəffaflıq və prosedur sadəliyi təmin olunmuşdur. Bu məqalədə MMC qeydiyyatı, fərdi sahibkarlıq və digər hüquqi təşkilati formaların qeydiyyatı ilə bağlı əsas mərhələlər, tələblər və praktik tövsiyələr təqdim olunur.

Hüquqi şəxsin qeydiyyatı niyə vacibdir?

Müəssisələrin dövlət qeydiyyatı, kommersiya fəaliyyətinin rəsmi və qanuni şəkildə həyata keçirilməsi üçün ilkin şərtdir. Hüquqi qeydiyyat olmadan:

• vergi öhdəlikləri formalaşmır;
• bank hesabı açıla bilməz;
• müqavilələr bağlanması və mülki hüquqi münasibətlərdə iştirak etmək hüquqi qüvvəyə malik olmur.

Bu baxımdan müəssisələrin qeydiyyatı yalnız hüquqi tələb deyil, həm də biznesin etibarlılığını təmin edən əsas vasitədir.

MMC qeydiyyatı: ən çox istifadə olunan hüquqi forma

Azərbaycanda sahibkarların ən çox üstünlük verdiyi hüquqi forma Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətdir (MMC). Onun bir sıra üstünlükləri var:

• təsisçilərin məsuliyyəti nizamnamə kapitalı ilə məhdudlaşır;
• bir və ya bir neçə təsisçi ilə qurula bilər;
• sadələşdirilmiş vergi rejiminə keçid mümkündür.

 Hüquqi baza: qanunvericilikdə müəssisələrin qeydiyyatı

Azərbaycanda müəssisələrin, o cümlədən MMC-lərin qeydiyyatı hüquqi çərçivədə Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsi, Azərbaycan respublikasının “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanunu və Vergi Məcəlləsi ilə tənzimlənir.

1. Mülki Məcəllə

Mülki Məcəllənin 4-cü fəsli hüquqi şəxslərin ümumi əsaslarını, təsis formalarını və ləğv prosedurlarını müəyyən edir. MMC-lər məhdud məsuliyyətli kommersiya hüquqi şəxsləri kimi bu fəsildə (xüsusilə 87-ci maddə) ətraflı tənzimlənir. Mülki Məcəllə ilə müəyyən edilmiş əsas müddəalar:

• hüquqi şəxsin təsis edilməsi və fəaliyyət məqsədləri;
• təsis sənədləri və onların təsdiq forması;
• orqanların idarəetmə strukturu və vəzifə bölgüsü.

2. “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanun

Bu qanun müəssisələrin qeydiyyatının elektron və kağız daşıyıcılarda aparılma qaydasını və qeydiyyat orqanlarının (Dövlət Vergi Xidməti -DVX) hüquqlarını tənzimləyir. Qanunun əsas müddəaları:

• kommersiya hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatının yalnız DVX tərəfindən həyata keçirilməsi;
• MMC qeydiyyatı üzrə sənədlərinin tərkibi;
• dövlət reyestrində məlumatların yenilənməsi və qorunması tələbləri.

3. Vergi Məcəlləsi

Vergi Məcəlləsinə əsasən, qeydiyyatdan keçmiş hər bir MMC avtomatik olaraq vergi ödəyicisi kimi tanınır. Məcəllə aşağıdakılarla bağlı əsas müddəaları müəyyən edir:

• VÖEN-in verilməsi və vergi qeydiyyatı;
• ƏDV və digər vergi rejimlərinə keçid şərtləri;
• Vergi orqanlarına bildirişlərin forması və müddətləri.

4. Digər normativ aktlar

Əlavə olaraq aşağıdakı normativ sənədlər də hüquqi baza üçün vacibdir:

• “Elektron imza və elektron sənəd haqqında” Qanun – elektron qeydiyyatın hüquqi əsaslarını müəyyən edir;
• Nazirlər Kabinetinin qərarları – qeydiyyat sənədləri və prosedurlarla bağlı texniki təlimatlar verir;
• Dövlət Vergi Xidmətinin inzibati təlimatları – qeydiyyatla bağlı praktiki yanaşmaları açıqlayır.

 MMC yaradılması və qeydiyyatı: addımbaaddım proses

Azərbaycanda Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyətin (MMC) yaradılması və qeydiyyatı bir neçə hüquqi və texniki mərhələdən ibarətdir. Sahibkarlar aşağıdakı ardıcıllığı izləməklə rəsmi müəssisələrin qeydiyyatı prosesini problemsiz başa vura bilərlər.

1.Təsisçinin müəyyən olunması: MMC bir və ya bir neçə fiziki və ya hüquqi şəxs tərəfindən yaradıla bilər. Təsisçi(lər)in şəxsiyyəti və hüquqi statusu təsdiqlənməlidir.

2.Şirkətin adı və hüquqi ünvanının seçilməsi: Şirkətin adı unikal olmalıdır, hüquqi ünvan mütləq göstərilir (müqavilə və ya mülkiyyət sənədi ilə əsaslandırılmalıdır).

3.Nizamnamənin hazırlanması: MMC-nin fəaliyyəti, idarə forması, kapitalı və bölüşdürülməsi nizamnamədə göstərilir.

4.Təsis qərarının (və ya müqavilənin) tərtib olunması: tək təsisçi varsa: “Təsis qərarı” , bir neçə təsisçi varsa: “Təsis müqaviləsi” təqdim olunur.

5.Elektron imzanın (ASAN imza və ya e-imza) əldə olunması: DVX-nin sistemində elektron qeydiyyat üçün tələb olunur.

6.Onlayn qeydiyyat: www.e-taxes.gov.az portalına daxil olub sənədlər sistemə yüklənir.

7.VÖEN-in alınması və qeydiyyatın təsdiqi: qeydiyyat tamamlandıqdan sonra MMC-nin vergi ödəyicisinin eyniləşdirəmə nömrəsi (VÖEN) sistem tərəfindən avtomatik verilir.

8.Bank hesabı açılması və nizamnamə kapitalının yerləşdirilməsi: nizamnamə kapitalı nağd və ya qeyri-nağd şəkildə daxil edilir; kapital limiti qanunvericilikdə minimum məbləğlə məhdudlaşdırılmır.

8.Əlavə qeydiyyat tələbləri (əgər varsa): MMC qeydiyyatı başa çatdıqdan sonra aşağıdakı əməliyyatlar zəruri ola bilər:

1. əmək müqavilələrinin elektron qeydiyyatı (əgər işçi qüvvəsi varsa);
2. ƏDV qeydiyyatı (gəlirlər 200.000 manatdan artıqdırsa);
3. lisenziya alma (lisenziya tələb edən fəaliyyət sahələrində).

Fərdi sahibkarlıq və digər qeydiyyat formaları

Fərdi sahibkar kimi qeydiyyat daha sadə prosedura malikdir və əksər hallarda kənd təsərrüfatı, xidmət və kiçik ticarət sahələrində fəaliyyət göstərmək istəyənlər üçün uyğundur. Hüquqi şəxs statusu olmadan fəaliyyət göstərmək mümkündür, lakin hüquqi məsuliyyət birbaşa sahibkarın üzərindədir.

Alternativ olaraq, qeyri-kommersiya təşkilatları, səhmdar cəmiyyətlər, istehsalat kooperativləri və ictimai birliklər də qeydiyyatdan keçirilə bilər. Hər bir təşkilati-hüquqi formanın özünəməxsus hüquqi tələbləri mövcuddur.

Elektron qeydiyyat və rəqəmsal həllər

Azərbaycanda müəssisələrin qeydiyyatı artıq tam elektron şəkildə mümkün olub, prosesin əsas platforması www.e-taxes.gov.az sistemidir. Prosesin gedişati:

• Elektron imza (ASAN İmza) əldə olunur;
• Sistemdə təsisçi, direktor, ünvan, nizamnamə kapitalı kimi məlumatlar daxil edilir;
• Təsis sənədləri yüklənib elektron imzalanır;
• 1 iş günü daxilində qeydiyyat şəhadətnaməsi və VÖEN təqdim edilir.

Elektron MMC qeydiyyatının əsas üstünlükləri:

• Operativlik: qeydiyyat prosesi 1 iş günü ərzində tamamlanır;
• Şəffaflıq: bütün prosedurlar rəqəmsal izlənilə bilir;
• Minimal sənədləşmə: elektron imza ilə sənədlər sistemə yüklənir.

Bu innovativ yanaşmalar sahibkarlar üçün vaxt və maliyyə qənaəti ilə nəticələnir.

Konsaltinq və hüquqi dəstək

Müəssisə qeydiyyatı zamanı hüquqi məsləhətlərin alınması, sənədlərin düzgün tərtibi və prosedur qaydalarına əməl olunması son dərəcə vacibdir. Bu baxımdan Accounting.az şirkəti qeydiyyat üzrə öz xidmətlərini təklif edir:

Accounting.az şirkətinin xidmətləri:

• MMC qeydiyyatı prosesini sıfırdan peşəkarcasına təşkil edirik;
• elektron qeydiyyat, VÖEN, bank hesabı, nizamnamə kapitalı kimi prosedurları sizin əvəzinizdə icra edirik;
• qanunvericiliyin son tələblərinə uyğun konsultasiya xidməti təqdim edirik;
• bizimlə əlaqə saxlayaraq sahibkarlıq fəaliyyətinizə vaxt itirmədən başlaya bilərsiniz!

Azərbaycanda müəssisələrin qeydiyyatı üçün hüquqi bazanın möhkəmliyi və rəqəmsallaşma imkanları biznes mühitini daha da əlçatan etmişdir. MMC qeydiyyatı sahibkarlar üçün çevik və təhlükəsiz hüquqi forma olmaqla, investisiya və tərəfdaşlıq üçün etibarlı bazadır. Peşəkar hüquqi və maliyyə dəstəyi ilə bu prosesi daha asan və səmərəli həyata keçirmək mümkündür.