Azərbaycanda əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı: hüquqi əsaslar və praktiki yanaşmalar

Ümumi

Qlobal iqtisadi inteqrasiya fonunda Azərbaycan Respublikası xarici investorlara cəlbedici biznes mühiti təklif edir. Əcnəbi vətəndaşların və hüquqi şəxslərin Azərbaycanda kommersiya fəaliyyəti üçün əsas hüquqi baza Mülki Məcəllə, “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” Qanun və digər normativ sənədlərdir. Bu məqalədə Azərbaycanda əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı üzrə hüquqi prosedurlar, qeydiyyat formaları, tələb olunan sənədlər, habelə firmaların qeydiyyatı  zamanı istifadə olunan elektron platformaların imkanları şərh edilir.

Əcnəbilərin hüquqi statusu və fəaliyyət imkanları

Azərbaycan qanunvericiliyi əcnəbilər və vətəndaşlığı olmayan şəxslərə yerli vətəndaşlarla eyni kommersiya hüquqları müəyyən edir. Onlar aşağıdakı formalardan birini seçərək kommersiya müəssisəsi kimi fəaliyyəti göstərə bilərlər:

• Məhdud Məsuliyyətli Cəmiyyət (MMC)
• Səhmdar Cəmiyyət (ASC və QSC)
• Fərdi sahibkarlıq (vergi ödəyicisi kimi)
• Nümayəndəlik və ya filial (xarici hüquqi şəxs üçün)

Ən çox seçilən forma MMC-dir, çünki qeydiyyat prosedurları sadə və vergi yükü daha əlverişlidir.

Azərbaycanda biznesə başlamağın ən sadə yolu

Sürətlə inkişaf edən Azərbaycan iqtisadiyyatı öz sabit hüquqi mühiti və əlverişli vergi rejimi ilə əcnəbi investorlar üçün cəlbedici bazara çevrilir. Lakin yeni bazara daxil olarkən hüquqi prosedurların və vergi öhdəliklərinin düzgün idarə olunması olduqca vacibdir.

Respublikamızda xarici investisiyalı şirkətin yaradılması yaxud firmaların qeydiyyatı prosesi arasında ciddi fərq yoxdur. Çox vaxt bu anlayışlar sinonim kimi istifadə olunsa da, hüquqi və funksional baxımından onlar fərqlidir.

• təhlükəsiz hüquqi məsuliyyət (şəxsi əmlakla cavabdehlik daşınmır);
• sadə vergi rejimi (gəlir vergisi və ya sadələşdirilmiş vergi seçimi);
• tək təsisçi ilə qeydiyyat imkanı;
• qısa müddətdə elektron qeydiyyat prosesi.

Lakin düzgün sənədləşmə, hüquqi tərcümələr və vergi bəyannamələri olmadan bu proses vaxt itkisinə və əlavə xərclərə səbəb ola bilər.

İş icazələri və firmaların qeydiyyatı

Respublika qanunvericiliyi yaşamaq və iş icazələri almış əcnəbilərin sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olmasına icazə verir, onlar fərdi sahibkar yaxud orta sahibkarlıq subyekti kimi fəaliyyət göstərə bilər. Bunun üçün sahib olduqları biznesin qanunvericiliyin tələblərinə uyğun qeydiyyatını aparmalıdırlar.

Qeydiyyatı “Bir pəncərə” prinsipi ilə Dövlət Vergi Xidmətinin müvafiq qurumları aparır. Yekunda sahibkarlıq subyekti eyni vaxtda həm dövlət qeydiyyatına alınır, həm də vergi uçotuna durmuş olur. Firmaların qeydiyyatı:

• xidmət mərkəzlərinə gəlməklə, yaxud;
• onlayn formada aparılır.

Əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı üçün tələb olunan sənədlər

Əcnəbilər tərəfindən MMC yaradılması üçün aşağıdakı sənədlər tələb olunur:

• Qeydiyyat ərizəsi (standart forma)
• Təsis sənədi (nizamnamə)
• Təsisçinin şəxsiyyət vəsiqəsinin notarial təsdiqli tərcüməsi
• Hüquqi ünvanı təsdiq edən sənəd (icarə müqaviləsi və s.)
• Dövlət rüsumunun ödənilməsini təsdiq edən qəbz

Əgər təsisçi xarici hüquqi şəxsdirsə, əlavə olaraq:

• Təsisçinin hüquqi statusunu təsdiqləyən sənədlər (apostal və tərcümə olunmuş)
• Müvafiq qərar və təyinat sənədləri (direktorun təyinatı və s.)

Elektron qeydiyyat prosesi: ASAN İmza və e-qeydiyyat portalı

Azərbaycan Respublikası İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidməti şirkət və firmaların elektron qeydiyyatı üçün “e-taxes.gov.az” platformasını təqdim edir. Əcnəbilər “ASAN İmza” yaxud “Elektron İmza” əldə etməklə onlayn qeydiyyatı edə bilərlər. Bu prosedur aşağıdakı mərhələləri əhatə edir:

• Elektron kabinetin yaradılması
• Sənədlərin yüklənməsi və imzalanması
• Qeydiyyatın təsdiqi və VÖEN-in verilməsi (1 iş günü ərzində)

Onlayn qeydiyyat daha sürətli və sadə prosedur təqdim etdiyi üçün xüsusilə tövsiyə olunur.

Vergi rejimi və güzəştlər

Əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı uğurla tamamlandıqdan sonra bir sıra öhdəlikləri yaranır. Onlar Azərbaycan vergi qanunvericiliyinə uyğun fəaliyyət göstərməli, Əmək Məcəlləsi və digər normativ hüquqi aktların tələblərini nəzərə almaldırlar. Əcnəbilər tərəfindən qeydiyyatdan keçmiş şirkətlərin əsas vergi öhdəlikləri aşağıdakılardır:

• Gəlir vergisi (20%)
• ƏDV (18%) – illik dövriyyəsi 200.000 AZN-dən artıq olanlar üçün
• Sosial sığorta və işsizlik sığortası ödənişləri

Startap fəaliyyəti ilə məşğul olan əcnəbi şirkətlər üçün vergi güzəştləri də mövcuddur. “Startap şəhadətnaməsi” əldə edən hüquqi şəxslər müəyyən dövr üçün mənfəət vergisindən azad edilə bilər.

Firmaların qeydiyyatını uğurla başa çatdırıb kommersiya fəaliyyəti ilə məşğul olan sahibkarlıq subyektlərinə də konkret vergi rejimi və güzəştlər tətbiq olunur.

Əlavə hüquqi və konsaltinq dəstəyi

Əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı zamanı, habelə sonrakı fəaliyyəti dövründə əlavə xidmətlərə ehtiyacı yarana bilər. Müvafiq konsaltinq şirkətləri və hüquq firmaları aşağıdakı xidmətləri təqdim edirlər:

• Sənədlərin hazırlanması və tərcüməsi
• Elektron imza ilə təminat
• Bank hesabı açılması üçün müşayiət
• Mühasibatlıq və vergi uçotuna dəstək

Əcnəbilər şirkət və firmaların qeydiyyatını, habelə sonrakı fəaliyyətlərini daha çevik və problemsiz keçməsi üçün yerli ekspertlərin dəstəyindən istifadə etməsi məqsədəuyğundur.

Bank hesabı və kapital tələbləri

Əcnəbilərin Azərbaycanda qeydiyyatdan keçirdikləri şirkətlər üçün bank hesabı açmaq vacib mərhələlərdən biridir. Banklar təsisçinin şəxsiyyətini, hüquqi ünvanını və şirkətin qeydiyyat sənədlərini tələb edirlər.

MMC formasında qeydiyyat zamanı minimum nizamnamə kapitalı tələbi yoxdur. Lakin müəyyən fəaliyyət növləri üçün (məsələn, bank və sığorta sektoru) minimum kapital şərti mövcuddur.

Accounting.az əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı üzrə hansı xidmətləri göstərir?

Bizim əcnəbilərə MMC qeydiyyatı xidməti aşağıdakılardan ibarətdir:

• Sənədlərin hazırlanması

–       təsis sənədi və nizamnamənin hazırlanması;

–       ərizələrin doldurulması və dövlət orqanlarına təqdim olunması.

• Hüquqi tərcümə və notariat dəstəyi

–       xarici pasportun tərcümə və təsdiqi;

–       hüquqi sənədlərin apostil və legalizasiya dəstəyi.

• Elektron imza və e-qeydiyyat

–       ASAN İmza və ya Elektron İmzanın əldə olunması;

–       “e-taxes.gov.az” portalı ilə onlayn qeydiyyat.

• Bank hesabının açılması

–       yerli banklarla əməkdaşlıq;

–       valyuta və manat hesablarının açılması üçün sənəd dəstəyi.

• Vergi və mühasibat dəstəyi

–       VÖEN və ƏDV qeydiyyatı;

–       aylıq mühasibatlıq və bəyannamələrin hazırlanması.

Əlavə üstünlüklərimiz:

• 1-3 iş günü ərzində qeydiyyat;
• Çoxdilli (azərbaycanca, ingiliscə, rusca) xidmət;
• Beynəlxalq mühasibatlıq standartlarına uyğunluq;
• İlkin konsultasiya – hədiyyə.

Azərbaycanda əcnəbilərin şirkət qeydiyyatı üçün mövcud hüquqi çərçivə şəffaf və əlverişlidir. Rəqəmsal qeydiyyat sistemləri və vergi güzəştləri əcnəbi investorlar üçün mühüm üstünlüklər yaradır. Hüquqi sənədlərin düzgün hazırlanması və müvafiq orqanlarla koordinasiya bu prosesin uğurla tamamlanmasını təmin edir. Xarici vətəndaşlar üçün Azərbaycanın biznes mühiti getdikcə daha əlçatan və dayanıqlı hala gəlir, bu da şirkət və firmaların qeydiyyatı prosesini daha asan edir.