Azərbaycanda miqrasiya xidmətləri: əhəmiyyəti, funksiyaları, təşkili

Ümumi

Müasir dövrdə insanların sərhədləri aşaraq bir ölkədən digərinə köç etməsi miqrasiya anlayışının aktuallığını artırıb. İqtisadi imkanlar axtarışı, təhsil, münaqişələrdən qaçış, ətraf mühit faktorları, sosial sabitlik arzusu bu köçün əsas səbəblərindəndir. Miqrasiya axınlarını idarə etmək, miqrantların hüquq və vəzifələrini, yaşamaq icazəsinin, habelə iş icazəsinin verilməsini tənzimləmək məqsədilə hər bir dövlət miqrasiya xidmətləri təşkil edir. Bu xidmətlər əcnəbilərin qəbulundan onların inteqrasiyasına qədər geniş bir funksional sahəni əhatə edir. Azərbaycan kimi tranzit və eyni zamanda təyinat ölkəsi olan dövlətlərdə miqrasiya xidmətlərinin düzgün təşkili və idarə edilməsi beynəlxalq təcrübəni tətbiq etməklə səmərəli mexanizmlərin qurulmasını tələb edir.

Miqrasiya xidmətlərinin funksiyaları və əhəmiyyəti

Miqrasiya xidmətləri – dövlətin səlahiyyətli orqanları tərəfindən həyata keçirilən və ölkə ərazisinə daxil olan, orada qalan və ya ölkəni tərk edən şəxslərlə bağlı prosedurları idarə edən kompleks sistemdir. Bu xidmətlərin əsas funksiyalarına aşağıdakılar daxildir:

• miqrantların qeydiyyatı və sənədləşməsi – əcnəbilərə müvəqqəti və ya daimi yaşamaq icazəsinin verilməsi, sığınacaq axtaran şəxslərin sənədlərinin qəbulu və araşdırılması;
• iş icazəsinin verilməsi – qanuni əmək fəaliyyətinə şərait yaradılması və əmək bazarında balansın qorunması;
• qanunsuz miqrasiya ilə mübarizə – miqrasiya axınlarının nəzarətdə saxlanılması və təhlükəsizlik risklərinin qarşısının alınması;
• sosial inteqrasiya və adaptasiya tədbirləri – miqrantların cəmiyyətə uyğunlaşdırılması üçün dil, təhsil və hüquqi dəstək xidmətlərinin təşkili.

Bu xidmətlər təkcə inzibati tədbirlərlə kifayətlənmir, həm də sosial və humanitar yanaşmanı özündə ehtiva edir. Effektiv miqrasiya xidmətləri həm dövlət təhlükəsizliyi, həm də insan hüquqlarının qorunması baxımından əhəmiyyətlidir

Azərbaycan Respublikasında miqrasiya xidmətlərinin təşkili

Azərbaycan Respublikasında miqrasiya siyasətinin həyata keçirilməsi Dövlət Miqrasiya Xidməti (DMX) tərəfindən təmin edilir. 2007-ci ildə yaradılmış bu qurum miqrasiya proseslərinin tənzimlənməsində və idarə edilməsində əsas icraedici orqandır. DMX əcnəbilərin ölkədə qanuni yaşaması üçün elektron xidmətlər göstərir, yaşamaq və iş icazəsinin  verilməsi sahəsində şəffaf və sürətli prosedurlar tətbiq edir.

Xidmətin əsas fəaliyyət istiqamətləri bunlardır:

• elektron xidmətlərin tətbiqi və “bir pəncərə” sistemi;
• əmək miqrasiyasının idarə olunması üçün şəffaf mexanizmlər;
• sığınacaq axtaran şəxslərlə bağlı hüquqi prosedurlar;
• qanunsuz miqrasiya hallarının aşkarlanması və aradan qaldırılması;
• maarifləndirici layihələrin həyata keçirilməsi və vətəndaş cəmiyyəti ilə əməkdaşlıq.

Azərbaycanda miqrasiya xidmətləri həm də ölkədə yaşayan əcnəbilərin hüquqlarının qorunmasını və onların sosial-iqtisadi həyatda fəal iştirakını təmin etməyə yönəlib.

Beynəlxalq təcrübə və əməkdaşlıq imkanları

Miqrasiya sahəsində beynəlxalq təcrübə göstərir ki, güclü miqrasiya idarəçiliyi üçün dövlətlər arasında əməkdaşlıq, məlumat mübadiləsi və qarşılıqlı hüquqi yardım zəruridir. BMT-nin “Təhlükəsiz, nizamlı və qanuni miqrasiya üzrə Qlobal Pakt, BMT sistemində aparıcı hökumətlərarası təşkilat olan Beynəlxalq Miqrasiya Təşkilatının (IOM) təşəbbüsləri və Avropa İttifaqı çərçivəsində tətbiq olunan qaydalar bu sahədə strateji yanaşmaların formalaşmasına təkan verir.

Azərbaycan bir sıra miqrasiya xidmətləri üzrə beynəlxalq konvensiyalara qoşulmaqla yanaşı, regional əməkdaşlıq platformalarında da fəal iştirak edir. Ölkəmiz həm də miqrant hüquqlarının müdafiəsi sahəsində beynəlxalq təşkilatlarla birgə layihələr həyata keçirir və bu əməkdaşlıqlar yerli miqrasiya xidmətlərinin inkişafına müsbət təsir göstərir.

Miqrasiya yalnız bir ölkənin daxilində baş verən proses deyil, qlobal xarakter daşıyır. Bu səbəbdən də beynəlxalq əməkdaşlıq və təcrübə mübadiləsi miqrasiya xidmətlərinin inkişafında vacib rol oynayır.

Miqrasiya xidmətləri necə təşkil olunur?

Miqrasiya xidmətləri dövlət səviyyəsində təşkil olunmuş və əcnəbilərin, vətəndaşlığı olmayan şəxslərin ölkəyə daxil olması, qalması, işləməsi, təhsil alması və ya ölkəni tərk etməsi ilə bağlı bütün hüquqi və inzibati məsələləri əhatə edən sistemdir. Bu xidmətlərin təşkili bir neçə əsas istiqamətdə aparılır:

1. Hüquqi-inzibati çərçivənin yaradılması

• dövlətin miqrasiya siyasəti qanunvericilik əsasında tənzimlənir;
• miqrasiya ilə bağlı qanunlar (məsələn, “Miqrasiya Məcəlləsi”) qəbul edilir;
• normativ-hüquqi aktlar əsasında prosedurlar müəyyənləşdirilir (viza, qeydiyyat, yaşama icazələri və s.).

2. Səlahiyyətli orqanların fəaliyyəti

• Dövlət Miqrasiya Xidməti bu sahəyə cavabdeh əsas qurumdur;
• xidmətin regional idarələri və sərhəd-keçid məntəqələrində nümayəndələri fəaliyyət göstərir;
• Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyi ilə əməkdaşlıq vasitəsilə əmək miqrasiyası da tənzimlənir.

3. Elektron xidmətlərin tətbiqi

• “ASAN xidmət” və DMX-nin rəsmi saytı vasitəsilə onlayn müraciət imkanı yaradılıb;
• müvəqqəti və daimi yaşamaq icazəsi, iş icazəsi, qeydiyyat vətəndaşların elektron müraciəti ilə rəsmiləşdirilir;
• rəqəmsallaşma prosesi xidmətlərin şəffaflığını və əlçatanlığını artırır.

4. Qanunsuz miqrasiyanın qarşısının alınması

• sərhəd nəzarəti gücləndirilir;
• sənədsiz və ya müddəti bitmiş sənədlə qalan şəxslərin aşkarlanması və ölkədən çıxarılması prosesi həyata keçirilir;
• beynəlxalq təşkilatlarla (IOM, Frontex və s.) əməkdaşlıq qurulur.

5. Miqrantların sosial inteqrasiyası

• dil kursları, hüquqi məsləhətlər, sosial xidmətlərə çıxış imkanları yaradılır;
• uşaqların məktəbə qəbulu və səhiyyə xidmətlərindən istifadə hüquqları təmin olunur;
• cəmiyyətlə inteqrasiya və diskriminasiyanın qarşısının alınması məqsədilə maarifləndirmə aparılır.

Qısacası, miqrasiya xidmətləri qanuni əsaslarla, institusional strukturla, rəqəmsal platformalarla və insan hüquqlarına hörmət prinsipi ilə təşkil olunur.

Miqrasiya sənədlərinin hazırlanması

Özəl miqrasiya xidmətləri aşağıdakıları əhatə edir

1. Sənədlərin toplanması və düzgün doldurulması:

• yaşamaq icazəsi (müvəqqəti və daimi);
• iş icazəsi;
• viza sənədləri;
• ailənin birləşməsi üçün müraciətlər;
• sığınacaq müraciətləri və s.

2. Hüquqi məsləhət və müşayiət:

• qanuni əsasların izahı;
• ərizə və müraciətlərin düzgün hüquqi əsaslarla hazırlanması;
• dövlət orqanları ilə yazışmaların tərtibi.

Əcnəbi vətəndaşların işə qəbulu, miqrasiya sənədlərinin hazırlanması, habelə sahibkarlıq fəaliyyətinizlə bağlı müxtəlif hüquqi məsələlərin həlli üçün bizim hüquq xidmətlərindən yararlana bilərsiniz. Peşəkarlara müraciət edin, vaxta və pula qənaət edin!

3. Tərcümə və notariat xidmətləri:

• xarici sənədlərin leqallaşdırılması və ya apostil olunması;
• rəsmi tərcümə və təsdiq.

4. Elektron müraciətlərdə texniki yardım:

• ASAN Login sistemindən istifadə,
• DMX portalında qeydiyyat və ərizə doldurulması,
• online ödənişlərin həyata keçirilməsi.

5. Təmsilçilik:

• müvəkillik əsasında sənədlərin təqdim olunması və cavabların izlənməsi (notarial etibarnamə əsasında).

Özəl xidmətləri kimlər təklif edir?

İş icazəsi və miqrasiya ilə bağlı digər sənədləşmə prosesinə aşağıdakı özəl qurumları tərifindən kömək göstərilə bilər:

• hüquq firmaları və vəkillik kontorları;
• miqrasiya xidmətləri təklif edən konsaltinq şirkətləri;
• beynəlxalq mühacirət və təhsil üzrə agentliklər;
• tərcümə və notariat büroları.

Şirkət seçimi zamanı diqqət edilməli məqamlar

• bu şirkətlər dövlət orqanı deyillər, yalnız yardımçı və kommersiya yönümlü xidmət göstərirlər.
• etibarlı şirkətlərin seçilməsi vacibdir – lisenziya, hüquqi ünvan, əvvəlki müştəri rəyləri yoxlanmalıdır.
• DMX və digər dövlət orqanlarına birbaşa müraciət ödənişsiz və ya daha ucuz ola bilər, amma miqrasiya xidmətləri təklif edən şirkətlər daha təcrübəlidir.

Beləliklə:

Miqrasiya xidmətləri müasir dünyada insanların sərbəst hərəkəti ilə bağlı yaranan çağırışlara cavab verməyə çalışan çoxşaxəli bir idarəçilik sahəsidir. Miqrasiya, o cümlədən yaşamaq icazəsi, iş icazəsi üzrə sənədləşmələrin vaxtında və düzgün aparılmasının  iqtisadi təsirləri də vardır. Azərbaycan bu sahədə institusional və hüquqi əsasları formalaşdırmaqla mühüm nailiyyətlər əldə etmişdir. Dövlət Miqrasiya Xidmətinin fəaliyyəti nəticəsində miqrantların hüquqları daha sistemli şəkildə qorunur, qanunsuz miqrasiya ilə mübarizə gücəndirilir və beynəlxalq əməkdaşlıq genişlənir. Lakin dəyişən qlobal kontekst və yeni miqrasiya dalğaları fonunda bu sahədə daim yenilənmələrə və çevik yanaşmalara ehtiyac qalır.