Azərbaycanda biznesin yaradılması və başlanması: xidmətlər, hüquqi baza və proseslər

Ümumi

Son illər ərzində tətbiq edilən bir sıra islahatlar və rəqəmsallaşdırma tədbirləri Azərbaycanda biznesin yaradılması prosesini sadələşdirmiş və sürətləndirmişdir. Hökumətin sahibkarlıq fəaliyyətinə verdiyi dəstək, hüquqi və institusional bazanın təkmilləşdirilməsi biznesin yaradılması və başlanması xidmətləri üzrə ixtisaslaşmış şirkətlərin inkişafına təkan vermiş, biznesə başlamaq üçün motivasiyanı artırmışdır.

Dövlət dəstəyi və güzəştlər

Azərbaycanda sahibkarlığın inkişafı üçün dövlət bir sıra mexanizmlər hazırlayıb, məsələn;

1. Dövlət proqramları və təşviqlər – sahibkarlara verilən güzəştlər və dəstək mexanizmləri
2. Kiçik və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA)– xidmətlər və məsləhət imkanları
3. Beynəlxalq bazarlara çıxış – ixrac imkanları və xarici bazarlara inteqrasiya

KOBİA tərəfindən kiçik və orta sahibkarlığın (KOB) inkişafı məqsədilə müxtəlif dəstək mexanizmləri təqdim olunur:

• startaplara vergi güzəştləri;
• təşəbbüskar qadın və gənclərə xüsusi proqramlar;
• sahibkarlıq fəaliyyətinə subsidiyalar və qrantlar;
• sahibkarlar üçün təlim və mentorluq proqramları.

Bu imkanlar, biznesin davamlı inkişafına və rəqabət qabiliyyətinin artırılmasına xidmət edir.

Biznesin yaradılması xidmətləri

Biznesin yaradılması prosesi aşağıdakı mərhələlərdən keçir:

• ideyanın formalaşdırılması – bazar araşdırılır və uyğun biznes modeli seçilir;
• hüquqi qeydiyyat – biznesin başlaanması üçün qeydiyyat prosedurundan keçmək vacibdir;
• vergi və maliyyə məsələləri – vergi rejiminin seçmək, bank hesablarını açdıqdan sonra rahat fəaliyyət başlamaq olar.

Biznesin yaradılması və başlanması xidmətləri göstərən şirktlər ilkin mərhələdə tələb olunan aşağıdakı sənədlərin tərtib olunmasına kömək edir:

• təsis sənədi və nizamnamə;
• vergi orqanında qeydiyyat şəhadətnaməsi;
• bank hesabı sənədləri;
• əmək müqavilələri (işçilər varsa);
• lisenziyalar və icazələr (zərurət olduqda).

Bu sənədlərin düzgün hazırlanması gələcəkdə hüquqi və maliyyə problemlərinin qarşısını alır.

Biznesin hüquqi formaları və ilkin seçimlər

Biznes qurmaq istəyən şəxslər ilk növbədə hüquqi formanı müəyyən etməlidirlər. Azərbaycanda biznesin yaradılması üçün ən geniş yayılmış formalar aşağıdakılardır:

1. Fiziki şəxs (hüquqi şəxs yaratmadan sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fərdi sahibkarlıq);
2. Məhdud məsuliyyətli cəmiyyət (MMC);
3. Açıq səhmdar cəmiyyəti (ASC);
4. Kooperativlər və sair.

Biznesin başlanması üçün ən çox seçilən forma MMC-dir. Bunun əsas səbəbi, onun yaradılma prosedurunun asan və məsuliyyətin məhdud olmasıdır.

Azərbaycanda MMC necə yaradılır?

 MMC-nin yaradılması aşağıdakı əsas mərhələləri əhatə edir:

1. Təsisçilərin və direktorun müəyyən olunması: MMC bir və ya bir neçə şəxs tərəfindən təsis edilə bilər.
2. Nizamnamənin hazırlanması: Hüquqi fəaliyyət sahəsi, fəaliyyət istiqaməti, nizamnamə kapitalı, hüquqi ünvan və digər şərtlər bu sənəddə əks etdirilir.
3. Dövlət qeydiyyatına alınma: Dövlət qeydiyyatı və vergi uçotuna durma eyni vaxtda elektron formada və ya ASAN Xidmət mərkəzləri vasitəsi Dövlət Vergi Xidmətində aparılır.
4. VÖEN-in alınması: Vergi ödəyicisi kimi qeydiyyat uğurla tamalandıqdan sonra vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi verilir.
5. Bank hesabının açılması və möhürün hazırlanması: Maliyyə əməliyyatlarının icrası üçün zəruridir.

Əgər təsisçi elektron imzaya sahibdirsə, MMC qeydiyyatı cəmi 15-20 dəqiqə ərzində onlayn başa çatdırıla bilər. Elektron imza (e-imza) ilə qeydiyyat hallarında proses sürətli və sadə olur

Elektron imza və biznes rəqəmsallaşması

Elektron imza (e-imza) Azərbaycanda biznes fəaliyyətində hüquqi qüvvəyə malik olan və rəqəmsal idarəetməni təmin edən əsas vasitələrdən biridir. E-imza aşağıdakı imkanları yaradır:

• sənədlərin elektron imzalanması və göndərilməsi;
• onlayn qeydiyyat və vergi bəyannamələrinin təqdim olunması;
• e-qaimə-fakturaların hazırlanması;
• dövlət orqanları ilə rəqəmsal inteqrasiya.

Elektron imza vasitəsilə aparılan proseslər vaxt və resurs qənaətinə səbəb olmaqla yanaşı, sahibkarlıq fəaliyyətini müasir texnoloji səviyyəyə çıxarır.

Biznesin başlanmasına dair xidmətlər

Dövlət və özəl qurumların Azərbaycanda sahibkarlara təqdim etdiyi biznesin yaradılması və başlanması xidmətləri çoxşaxəlidir.  Aşağıdakılar nümunə göstərilə bilər:

• maliyyə və investisiya dəstəyi – kreditlər, qrantlar və investor cəlbi;
• marketinq və brendinq – bazara giriş strategiyaları və müştəri cəlbi;
• idarəetmə və əməliyyatlar – işçi heyətinin formalaşdırılması və biznes proseslərinin optimallaşdırılması.

1. Maliyyə və İnvestisiya Dəstəyi

Biznesin uğurla başlaması üçün maliyyə resurslarının düzgün idarə olunması vacibdir. Azərbaycanda sahibkarlara aşağıdakı maliyyə dəstəyi imkanları təqdim olunur:

• Bank kreditləri: Yerli banklar kiçik və orta bizneslər üçün müxtəlif kredit məhsulları təklif edir. Xüsusilə, Azərbaycan Respublikasının Mərkəzi Bankı və Kiçik Və Orta Biznesin İnkişafı Agentliyi (KOBİA) sahibkarlara güzəştli kreditlər təqdim edir.
• Qrantlar və dövlət dəstəyi: Dövlət və beynəlxalq təşkilatlar innovativ və sosial bizneslər üçün qrant proqramları həyata keçirir. Məsələn, Azərbaycan investisiya şirkəti və KOBİA startaplara və yeni bizneslərə maliyyə yardımı göstərir.
• Investor cəlbi – Azərbaycanda fəaliyyət göstərən vençur kapital fondları və biznes mələkləri yeni bizneslərə investisiya qoymaqla onların inkişafına töhfə verir.

2. Marketinq və brendinq

Bazara uğurla daxil olmaq və müştəri cəlb etmək üçün effektiv marketinq strategiyası vacibdir, mədələn:

• Rəqəmsal marketinq – sosial media, SEO və Google reklamları vasitəsilə müştəri bazasının genişləndirilməsi;
• Brend strategiyası – şirkətin vizual kimliyinin formalaşdırılması, loqo dizaynı və unikal dəyər təklifinin hazırlanması;
• Müştəri cəlbi və loyallıq proqramları – müştəri məmnuniyyətini artırmaq üçün xüsusi kampaniyalar və endirimlər təşkil etmək.

3. İdarəetmə və əməliyyatlar

Biznesin effektiv idarə olunması üçün aşağıdakı aspektlər nəzərə alınmalıdır:

• İşçi heyətinin formalaşdırılması: peşəkar komanda qurmaq üçün işə qəbul strategiyaları və təlim proqramları.
• biznes proseslərinin optimallaşdırılması: müasir ERP və CRM sistemlərindən istifadə edərək əməliyyatları avtomatlaşdırmaq.
• hüquqi və vergi məsələləri: şirkətin hüquqi qeydiyyatı, vergi öhdəliklərinin yerinə yetirilməsi və mühasibat uçotunun düzgün aparılması.

Bu sahələrdə uğurlu olmaq üçün sahibkarlar yerli və beynəlxalq ekspertlərdən məsləhət almaq, dövlət dəstək proqramlarından yararlanmaq və rəqəmsal texnologiyalardan istifadə etmək kimi imkanlardan faydalana bilərlər. Sizə daha spesifik məlumat lazımdırsa, müəyyən bir sahəyə fokuslana bilərik!

 Konsaltinq və hüquqi xidmətlər

Sahibkarların biznesin başlanması üçün ən çox ehtiyac duyduğu sahələrdən biri də peşəkar məsləhət və konsaltinq xidmətləridir. Bu xidmətlərə daxildir:

• hüquqi sənədlərin hazırlanması (nizamnamə, təsis müqaviləsi və s.);
• vergi uçotu və mühasibat uçotu üzrə məsləhətlər;
• lisenziyaların alınması prosesi üzrə dəstək;
• bank əməliyyatları və maliyyə planlaşdırılması;

Bir çox yerli konsaltinq şirkətləri sahibkarlara bu proseslərin hər mərhələsində tam dəstək göstərir.

Beləliklə:

Azərbaycanda biznesin yaradılması və başlanması xidmətləri genişlənir, sahibkarlığın şaxələnməsi üçün hüquqi, inzibati və texnoloji imkanlar daim inkişaf edir. Dövlət tərəfindən təqdim edilən rəqəmsal xidmətlər və hüquqi şərait, biznes qurmaq istəyən şəxslər üçün əlverişli mühit yaradır. Əgər bu imkanlardan səmərəli istifadə olunarsa, həm yerli, həm də xarici investorlar üçün ölkə cəlbedici biznes məkanına çevrilə bilər.