Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı: hüquqi prosedurlar və praktiki yanaşma

Ümumi

Müasir dünyada iqtisadi inteqrasiya xarici şirkətlərin Azərbaycanda kommersiya fəaliyyətinə əhəmiyyətli müsbət təsir göstərir. Bu kontekstdə xarici hüquqi şəxsin filial və ya nümayəndəlik formasında fəaliyyətə başlaması ölkə qanunvericiliyində açıq formada tənzimlənir. Aşağıda Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatının hüquqi və inzibati aspektləri və filialların qeydiyyatı prosesində tələb olunan sənədlərin tərkibi şərh edilir.

Xarici şirkət filialı nədir?

Azərbaycan Respublikasının Mülki Məcəlləsinə (maddə 53) əsasən, filial – hüquqi şəxsin yerləşdiyi ölkədən kənarda təşkil edilən, müəyyən funksiyaları yerinə yetirən və müstəqil hüquqi şəxs statusu olmayan struktur bölməsidir. Filialın Azərbaycan ərazisində qeydiyyata alınması, onun rəsmi hüquqi fəaliyyətə başlaması üçün əsas şərtdir.

Hüquqi tənzimləmə bazasının əsasları

Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı “Hüquqi şəxslərin dövlət qeydiyyatı və dövlət reyestri haqqında” AR Qanunu və Vergi Məcəlləsi çərçivəsində həyata keçirilir. Eyni zamanda, Əmək Məcəlləsi, Gömrük Məcəlləsi və digər normativ-hüquqi aktlar da filialın fəaliyyətində tətbiq olunur.

Filial açmağın üstünlükləri

Xarici şirkətin filialı, həmin şirkəti Azərbaycanda təmsil edərək:

• vergi rezidenti kimi qeydiyyata düşür;
• müqavilə bağlama və hesab açma hüququ qazanır;
• yerli əmək bazarından işçi cəlb edə bilir;
• Mühasibat uçotunu müstəqil şəkildə aparır.

Bu status həm vergi hesabatları, həm də gömrük əməliyyatları üçün vacib hüquqi çərçivə yaradır.

Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı proseduru

Filialların dövlət qeydiyyatı İqtisadiyyat Nazirliyi yanında Dövlət Vergi Xidməti tərəfindən elektron və ya fiziki formada həyata keçirilir. Bütün sənədlər tam və düzgün təqdim edildikdə qeydiyyat prosesi adətən 2 iş günü ərzində başa çatdırılır. Qeydiyyat üçün dövlət rüsumu 300 manatdır.

Filialların qeydiyyatı üçün əsas tələblər

Azərbaycanda xarici şirkətlərin filial açmaq üçün müraciət etdiyi zaman qarşılaşdığı ilk mərhələ hüquqi və inzibati tələblərin yerinə yetirilməsidir. Bu tələblər həm qüvvədə olan qanunvericiliyə uyğun olmalı, həm də təqdim ediləcək sənədlər tamlıq və düzgünlük prinsipinə əsaslanmalıdır. Aşağıda filial qeydiyyatı üçün əsas hüquqi və praktiki tələblər ətraflı izah edilir:

1. Xarici hüquqi şəxsin qanuni statusunun təsdiqi

• xarici şirkətin qeydiyyat sənədləri (nizamnamə, dövlət reyestrindən çıxarış və s.) təqdim edilməlidir;
• bu sənədlər qanunvericiliklə nəzərdə tutulmuş qaydada leqallaşdırılmalı və notarial qaydada Azərbaycan dilinə tərcümə edilməlidir;
• sənədlər şirkətin hüquqi fəaliyyət göstərdiyini və filial təsis edə biləcəyini sübut etməlidir.

2. Filialın hüquqi ünvanı

• Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı zamanı onun fəaliyyət göstərəcəyi hüquqi ünvan üzrə təsdiqedici sənəd tələb olunur (icarə müqaviləsi, mülkiyyət sənədi və s.).
• ünvan real və hüquqi cəhətdən əlçatan olmalıdır;

3. Filial rəhbəri haqqında məlumatlar

• filiala rəhbərlik edəcək şəxsin ətraflı bioqrafik məlumatları, şəxsiyyət sənədi və əlaqə vasitələri təqdim olunmalıdır;
• əgər rəhbər Azərbaycan vətəndaşı deyilsə, onun ölkədə fəaliyyətinə hüquqi əsas olmalıdır (məsələn, iş icazəsi).

4. Filialın fəaliyyət sahəsi

• filialın fəaliyyət istiqamətləri və məqsədi əsasnamədə açıq şəkildə göstərilməlidir;
• bu fəaliyyətlər Azərbaycan qanunvericiliyinə uyğun və ölkənin milli maraqları ilə ziddiyyət təşkil etməməlidir.

5. Mühasibat və vergi uçotu üçün ilkin hazırlıq

• filialların qeydiyyatı, onun həm də vergi orqanında qeydiyyatı deməkdir, bu zaman ona VÖEN verilir;
• vergi formaları və maliyyə hesabatları üçün ilkin uçot sənədləri hazırlanmalıdır;
• əgər illik dövriyyə müəyyən həddi keçərsə, ƏDV qeydiyyatı da məcburidir.

Elektron qeydiyyat imkanları

ASAN İmza və elektron qeydiyyat imkanları sayəsində xarici şirkətlərin filialı daha çevik formada dövlət reyestrinə daxil edilə bilər. Bu, xüsusilə xarici təsisçilərin Azərbaycana səfər etmədən qeydiyyat aparması üçün mühüm üstünlükdür.

Accounting.az elektron imza ilə sürətli qeydiyyat xidmətləri, hüquqi tərcümələr və ASAN Xidmət üzrə tam müşayiət işlərinin aparılmasında sizə kömək edə bilər.

Vergi öhdəlikləri və mühasibat uçotu

Azərbaycanda xarici şirkətin filialı təsis edildikdən sonra onun qarşısında vergi qanunvericiliyinə uyğun bir sıra öhdəliklər meydana çıxır. Bu öhdəliklərin vaxtında və düzgün yerinə yetirilməsi həm hüquqi məsuliyyətdən yayınmaq, həm də biznesin şəffaf və sabit fəaliyyəti baxımından vacibdir.

1. Vergi qeydiyyatı və VÖEN

Filial vergi orqanlarında qeydiyyatdan keçməli və VÖEN (vergi ödəyicisinin eyniləşdirmə nömrəsi) almalıdır. Bu Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı ilə eyni zamanda aparılır. VÖEN vasitəsilə bütün vergi ödənişləri, hesabatlar və elektron sənəd dövriyyəsi həyata keçirilir.

2. Vergi növləri

Filial aşağıdakı əsas vergi növləri üzrə hesabat verməlidir:

• Gəlir (mənfəət) vergisi – 20% dərəcə ilə tətbiq olunur
• Əlavə Dəyər Vergisi (ƏDV) – illik dövriyyə 200,000 AZN-dən yuxarı olduqda məcburidir;
• Əməkhaqqıdan tutulan vergilər və sosial sığorta ödənişləri – işçilərlə bağlanan müqavilələrə uyğun olaraq;
• Sadələşdirilmiş vergi – bəzən ilkin mərhələdə tətbiq edilə bilər, lakin əksər hallarda xarici şirkət filialı mənfəət vergisi rejimində olur.

3. Mühasibat uçotu

Filialların qeydiyyatı başa çatdıqdan dərhal sonra mühasibat uçotu sistemini formalaşdırmalı və Beynəlxalq Maliyyə Hesabatları Standartlarına (IFRS) uyğun hesabatlılıq aparmalıdır. Buraya daxildir:

• daxilolmalar və xərclərin sənədləşdirilməsi;
• əmək haqqı uçotu;
• rüblük və illik maliyyə hesabatlarının hazırlanması.

Beləliklə:

Azərbaycanda xarici şirkətin filialının qeydiyyatı strateji və hüquqi baxımdan ciddi yanaşma tələb edir. Həm sənədlərin düzgün hazırlanması, həm də qanunvericiliyə tam uyğun qeydiyyat üçün peşəkar hüquqi və mühasibat konsultasiyası zəruridir. Filialların qeydiyyatı prosesini sürətləndirmək, səhvlərdən qaçmaq və etibarlı nəticə əldə etmək üçün Accounting.az sizə yardım etməyə hazırdır.