Süni intellekt mühasib peşəsini əvəz edəcəkmi?

Новости

Mühasibat uçotu və avtomatlaşdırma 

Mühasibat uçotu ilə avtomatlaşdırma uzun müddətdir əl-ələ tutub gedir. Məhz bu birgə inkişaf bu gün bizə “Mühasibatlıqda robototexnika nədir?”, “Süni intellekt mühasib peşəsini əvəz edəcəkmi?” kimi sualları müzakirə etməyə imkan verir.   

Mühasibatlıqda təkrar olunan proseslər xüsusi proqram təminatı ilə həyata keçirilə bilər. Bu zaman insanın rolu sistemə məlumatları, habelə uyğun əməliyyatı icra edəcək əmrləri daxil etməkdən ibarətdir. Hansı vəziyyətdə hansı düyməni basmağı başa düşmək üçün mühasibat uçotunun metodologiyasını bilmək, proqramın funksionallığı anlamaq lazımdır. Belə mühasibat proqramı çoxdur, məsələn bulud  texnologiyasına əsaslanan “Hesabat” onlardan biridir. 

Mühasibat uçotunda avtomatlaşdırıla bilən təkrarlanan əməliyyatlara aşağıdakıları mısal  göstərə bilərik: 

• bank hesablarının üzləşdirilməsi, təsdiqi;
• mühasibat müxabirləşmələri;
• amortizasiya, icarə haqları;
• əmək haqqının hesablanması;

• digərləri. 

Artıq ənənəvi avtomatlaşdırma vasitələrinə əlavə olaraq, mühasibatlıqda 2020-ci ildən iki növ müasir texnoloji həllərdən istifadə olunur:

• robotik proseslərin avtomatlaşdırılması (Robotic Process Automation — RPA ); 
• ağıllı avtomatlaşdırma yaxud süni intellekt ( Artificial Intelligence — AI).

Təbii ki, mühasibat uçotu və avtomatlaşdırma proseslərinin inteqrasiyası, texnologiyaların tətbiqi, müəyyən resurslar tələb edir. Amma, unutmayaq ki, faydalanmaq, qazanc əldə etmək üçün cəhd etmək lazımdır. Beynəlxalq təşkilatların hesabatlarında mühasibat uçotunun 25%-ni avtomatlaşdıran, habelə müasir texnologiyalar tətbiq edən şirkətlərin əksəriyyətində bu sahəyə qoyulmuş investisiyaların rentabelliyi qeyd olunur.  

Robotik proseslərin avtomatlaşdırılması

Mühasibat uçotu və avtomatlaşdırma prosesinin qarşılıqlı inkişafının real nəticəsi olan RPA-nın mühasibata tətbiqi biznes proseslərinin rəsmiləşdirilməsi və təsvirindən başlayır. Sonra robotlar müəyyən edilmiş alqoritmləri yerinə yetirmək məqsədi ilə hazırlanmış mühasibat proqramı ilə konfiqurasiya edilir. Lakin RPA-dan istifadə müntəzəm təkrarlanan uçot prosedurları ilə məhdudlaşır, məsələn:

• əlaqəli sənədlər zəncirinin yaradılması, onların icrası (məsələn, hesabların təqdim ediməsi, onlar üzrə ödənişlərin izlənməsi)
• yaxud məlumatların üzləşdirilməsi. 

RPA həlləri məlumatları necə təhlil etməyi, habelə qərar qəbul etməyi bilmir. O, mühasibə alternativ deyil, 1C:Mühasibat yaxud Excel-lə eyni olan iş vasitəsidir.

 Mühasibatlıqda robototexnikadan istifadə mühasibə diqqətini peşəkar mühakimə, məlumatların təhlilini, şərhini tələb edən məsələlərə yönəltməyə imkan verəcəkdir. Ola bilər ki, mühasib vəzifəsində çalışan, lakin faktiki operator işi görən insanlar mühasib peşəni tərk edəcəklər, amma ixtisaslı mühasiblərə ehtiyac yaranacaq.  Xarici informasiya mənbələrinin məlumatlarına görə ixtisaslı mühasiblərin çatışmazlığı, onların maaşlarının artması artıq Qərbdə, xüsusən ABŞ və Böyük Britaniyada müşahidə olunur.

RPA-da əsaslı yeni heç nə yoxdur, o, mühasibat uçotu və insan-maşın əməkdaşlığının növbəti səviyyəsi olan klassik avtomatlaşdırma ideyasının davamıdır. Robot mühasibin həyata keçirdiyi gündəlik prosedurları asanlaşdıran köməkidir. Beləliklə, Excel, kalkulyatorların tətbiqinin yüksəlişilə mühasib üçün Qiyamətin başlanması iddiası, robot həllərinin mühasib peşəsinin tam dəyişəcəyi ilə təxminən eyni ehtimallıdır. Bu peşə sahiblərin ən çox AI həllər – süni intellekt narahat etməlidir. Süni intellekt mühasib peşəsinə daha böyük çağırışlar edən texnoloji yenilikdir.   

Süni intellekt

AI (artificial Intelligence) süni intellekt texnologiyalarını ifadə edir, belə həllər maşın öyrənməsi metodlarına, kompüter görməsi və böyük məlumatların təhlilinə əsaslanır.  O, tam olaraq ağıl deyil, onun əlavəsidir. 

AI həlləri RPA-dan istifadə edərək hazırlanmış robotik prosesləri idarə etməyə qadirdir. Məsələn, ilkin sənədin mühasibat uçotu bazasına daxil edilməsi, onun emalın başlanmasına, lazımi hesabatların formalaşmasına siqnal ola bilər. Amma, mühasibatlıqda robototexnikadan istifadə, belə robotları öyrətməyə çoxlu nümunələr, həmin nümunələri maşına göstərən insanlar lazımdır. Əldə edilmiş aktivi təcrübəli mühasib bir neçə saniyəyə düzgün qiymətləndirə bilər. Robota belə bir qərar verməyi öyrətməyə isə minlərlə saat lazımdır.

Mühasibat uçotu siyasətinin işlənib hazırlanması kimi daha mürəkkəb mühasibat vəzifələri hələ ki, süni intellekt tərəfindən həll edilə bilməz. Bunun üçün AI:

1. peşəkar mühakimə yürütməyi bacarmalı;
2. müəssisə, onun xarici mühiti haqqında müvafiq məlumat toplusuna malik olmalıdır.

Birincisi hələ heç kim tərəfindən nəinki texniki tapşırıq kimi, hətta konsepsiya səviyyəsində təsvir edilməyib. , texniki tapşırıqları qeyd etməmək. Bütün mühasibat işlərini təsnif edilə bilən xüsusiyyətlər formasına salmaq asan olmayacaq, bəlkə də heç mümkün deyil. İkincisi problemin həlli isə iqtisadiyyatın bütün biznes subyektlərinin rəqəmsal surətinin hazırlanması tələb olunur. Bu vəzifə öz böyüklüyünə görə ortamüddətli perspektivdə həll edilməyəcək.

Buna görə də, süni intellektin inkişafı mühasibin mühasibat işinin icraçısından mühasibat uçotu sistemlərinin memarına, tapşırıq menecerinə, mühasibatlıqda robototexnikadan istifadənin inkişafında əvəzsiz rol oynayacaq robot-köməkçilərin müəlliminə çevrilməsində aparıcı rol oynayacaq. O, həm də rəhbər üçün mühasibat məlumatlarının tərcüməçi olaraq qalacaq. Sonuncu siə süni intellektdən hələ ki, onun bacarmadığı bir şeyi — emosional intellekt tələb edir. 

Sonda  mühasibat uçotunda ən dinamik şəkildə inkişaf edən,  süni intellekt mühasib münasibətlərinə müəyyən təsirlər edən iki AI  həllini diqqətinizə çatdırmaq istərdik:

1. Simvolların optik tanınması yaxud OCR (Optical Character Recognition). Skan edilmiş kağız sənədlərdən, habelə PDF fayllarından əldə edilən məlumatların maşın tərəfindən oxuna bilən formata çevrilməsi texnologiyasıdır. Bu mühasibat uçotu və avtomatlaşdırma sistemlərinin qarşılıqlı təsiri nəticəsində yaranan texnologiyalara bir nümunədir. Məsələn,  Efsol, Jetlex, Entera Pro и Gendalf kimi xidmətlər ilkin sənədləri tanıya, təsnif edə, mühasibat proqramına daxil edə bilir.
2. Maşın öyrənmə yaxud ML (Maşın öyrənmə) — böyük məlumatları təhlil edən, aydın bir alqoritmə əməl etmədən qərar verən riyazi model, “Süni intellekt mühasib peşəsini əvəz edəcəkmi?” sualının cavabının tapılması istiqamətində atılan bir addımdır. Məsələn, ML skan edilmiş ilkin sənədləri təsnif etmək məqsədi ilə istifadə olunur. Mühasibatlıqda hesab-fakturalar, aktlar müxtəlifdir, lakin ML sənədi düzgün təsnif etməyə, həmçinin mühasibat proqramında yaradılmış sənədin ekran formasının hansı sahəsinə hansı dəyərin daxil edilməli olduğunu müəyyənləşdirməyə 99 %  imkan verir.

Əgər mühasibat uçotunun avtomatlaşıdırılması, “Hesabat” onlayn mühasibat sistemindən faydalanmaq istəsəniz, bizə müraciət edin. Bakıda mühasibat kursları təklif edən  “Accounting.Az” konsaltinq şirkəti rahat məkanda yerləşir.

Ünavanımız:  Cəfər Cabbarlı 44, Caspian Plaza 2. Əlaqə vasitələri: E-mail: info@accounting.az, Telefon: +99412 310 09 29  +99412 598 37 98,  WhatsApp: +99450 225 82 05